ĐOAN NGỌ

THƠ XƯỚNG HỌA

Như Thị & Thi Hữu

ĐOAN NGỌ*

Tục truyền mùa Hạ tết Đoan Dương

Giờ ngọ muôn nhà tỏa khói hương

Hối hả nhà nông cùng xuống ruộng

Hân hoan trâu nghé lại ra vườn

Cầu mong dịch bệnh thôi ngoen ngoẻn

Nguyện ước rầy sâu bớt bạo cường

Bách Việt cội nguồn từ thuở trước

Mồng năm thiết lễ rạng Từ Đường

Như Thị

(*)Đoan ngọ : Tết Đoan ngọ còn được gọi là Tết Đoan dương. Theo triết lý y học Đông phương thì hỏa khí (thuộc dương) của trời đất và trong cơ thể của con người trong ngày Đoan ngọ đều lên đến tột bậc

Thực ra Tết Đoan Ngọ có từ trước khi xảy ra câu chuyện của Khuất Nguyên, và xuất phát từ văn hóa của cộng đồng người Bách Việt cổ mà người Lạc Việt, tổ tiên của chúng ta là một bộ phận cấu thành của cộng đồng đó. Chúng ta có thể thấy được điều này từ chính tên gọi của Tết Đoan Ngọ. “Đoan” nghĩa là “nhất”, “Ngọ” được hiểu giữa trưa vì thế Tết Đoan Ngọ thường được cử hành vào giữa trưa. Nếu theo thuyết âm dương ngũ hành thì nước ta nằm ở phương Nam, vùng đất nóng nên “Ngọ” được xếp vào quẻ Ly, thuộc hành Hỏa và trong một ngày thì dương khí cao nhất là giờ Ngọ (thời điểm giữa ngày); trong một tháng, dương khí cao nhất vào những ngày Ngọ, nhất là ngày Ngọ thượng tuần (đầu tháng). Trong một năm, dương khí cao nhất vào tháng Ngọ (tháng giữa năm, tức tháng 5). Như vậy, dương khí đạt cực điểm vào giờ Ngọ của ngày Ngọ đầu tiên trong tháng Ngọ, đây chính là thời điểm giữa năm vì thế trong dân gian nó còn được gọi là Tết giữa năm.

Ở Việt Nam, Tết Đoan ngọ được "Việt hóa" thành ngày Tết diệt sâu bọ và thờ cúng tổ tiên. Người Việt Nam còn gọi Tết Đoàn Ngọ là "Tết giết sâu bọ" vì trong giai đoạn chuyển mùa, chuyển tiết, dịch bệnh dễ phát sinh. Vào ngày này, dân gian có nhiều tục trừ trùng phòng bệnh.

Hiện ở một số làng quê Việt Nam vẫn còn giữ nếp xưa, rất coi trọng ngày Tết này. Sau Tết Nguyên Đán, có lẽ "Tết giết sâu bọ" là cái Tết sum họp đầm ấm nhất và có nhiều tục lệ gắn kết với đời sống của người dân... vì vậy con cháu dù làm ăn xa xôi mấy cũng cố thu xếp để về.

BÀI HỌA

TẾT ĐOAN NGỌ

Bách Việt lưu truyền giữa ngọ dương

Ra đồng thả giống đep làng hương

Trừ sâu khử bọ gìn cây lúa…

Thả nước khơi nguồn giữ ruộng vườn

Ước vọng hoa màu tươi vạn nẻo

Chờ mong đất Mẹ thắm muôn đường

Quê nhà hạnh phúc đời vui vẻ

Phấn khởi mùa Xuân mãi thịnh cường…

Đức Hạnh 07 06 2019

TRUYỀN THỐNG
Trưa ngày Đoan Ngọ khí thuần dương
Lễ bạc tâm thành khói tỏa hương
Ơn nghĩa đói no nhờ rẫy ruộng
Buồn vui sau trước cậy ao vườn
Mồ hôi hạt giống gieo bền bỉ
Xương máu phù sa gặt thịnh cường
Truyền thống kết tinh gìn giữ cội
Văn minh hiện đại mở mang đường…
Lý Đức Quỳnh

TẾT ĐOAN NGỌ

Giữa tháng năm về rực ánh dương

Nén trầm thoang thoảng ngát nồng hương

Lao xao cả xóm trừ sâu bọ

Tấp nập đầu thôn tưới mảnh vườn

Lo lắng nhiều phen nào mỏi mệt

Suy tư lắm chuyện vẫn kiên cường

Gần xa mãi nhớ ngày Đoan Ngọ

Giữ trọn niềm tin khắp nẻo đường!

Như Thu

Tết Đoan ngọ

Mùa chiêm mới hết,tiết đang dương

“Diệt bọ trừ sâu,”cúng Tổ đường

Rượu nếp,chè trôi theo tập tục

Trái cây,bánh ú kiểu miền vườn

Ông bà phù hộ người thêm sức

Trời Phật gia trì lúa ngát hương

Tươi tốt mùa màng,không hạn hán

Nông dân sung túc,mãi khang,cường

Thanh Hoà

TRÙNG NGŨ ĐOAN NGỌ

Đoan Ngọ , ngũ trùng thịnh phía dương

Bọ sâu Tết giết ấm gia đường.

Ăn tươi trài lạnh thư mong thái

Dùng thỏa canh hàn nhiễu tránh nhương.

Giảm nhẹ ngày công xa nóng lửa

Bày ngon lễ quả đặt ngay vườn.

Âm quan thầm lặng đi tuần thú

Hoan hỉ nhà nhà biện nến hương .

Trần Như Tùng

ĐOAN NGỌ
Hạ nắng như thiêu dưới thái dương
Trưa nay đứng bóng đốt trầm hương
Tháng năm giữa Hạ nông tang ruộng
Ngày tết đúng thời Đoan Ngọ vườn
Trai tráng cày sâu dai sức mạnh
Trung niên cuốc bẫm dẽo sung cường
Ăn ngon bánh ú tro no bụng
Mặc đẹp cháu con bái lễ đường

Mai Xuân Thanh
“Ngày Mùng Năm Tháng Năm, năm Kỷ Hợi”

KHẤN NGUYỆN

Cảm ơn Ông Tạo thắp vầng dương

Đem sắc xanh tươi khắp ruộng vườn

Mưa rải đầu mùa làm đất ẩm

Mạ gieo xuống liếp đợi triều cường

Diệt trừ sâu bọ, cây đâm nhánh

Chăm sóc hoa màu, lúa ngát hương

Thắp nén nhang thơm, xin khấn nguyện

Năm nay thời tiết thuận muôn đường,

Sông Thu

( Tết Đoan Ngọ 05/05 ÂL 2019 )

LỄ ĐOAN NGỌ

Lâu rồi quên tục lệ quê hương

Ngày Tết tháng Năm rạng ánh dương

Cày đất bừa nương châm thửa ruộng

Trồng cây nhổ cỏ bón phân vườn

Trông chờ nụ nẩy cây xanh tốt

Gặt hái mùa thu lúa mạnh cường

Xin cảm ơn trời vừa đúng Ngọ

Diệt mầm dịch bệnh mọi gia đường

NS-CANADA

LỆ GIA ĐƯỜNG

Giết trừ sâu bọ tốt âm dương

Hừng sáng nhang trầm đã đậm hương

Diệt khuẩn chung tay cời ,xới đất

Tiêu trùng góp sức bón vun vườn

Người xưa cố gắng noi tiên tổ

Lớp trẻ vươn lên quét ác cường

Lạc Việt trải qua bao thế hệ

Xa xôi vẫn giữ lệ gia đường !

PHƯỢNG HỒNG

TẾT ĐOAN NGỌ

Tháng năm Đoan Ngọ gọi Đoan Dương,*

Đông Á khắp nơi khói tỏa hương.

Khu độc trừ tà phòng ác tật,

Tẩy ô tiêu bệnh giữ ao vườn.

Giữa năm ăn Tết phòng ôn dịch,

Vào hạ gieo trồng sợ bọ cường.

Truyền thống ngàn năm gìn giữ lấy,

Cháu con canh tác cứ theo đường ...

Đỗ Chiêu Đức

* ĐOAN 端 là Đầu mối, là Bắt đầu. NGỌ 午 là Tháng thứ 5 trong năm. Nên Tiết ĐOAN NGỌ 端午 còn gọi là ĐOAN NGŨ 端五. Theo Âm dương Dịch lý thì số 5 thuộc Dương, nên còn gọi là ĐOAN DƯƠNG 端陽.

ĐOAN NGỌ là lễ tiết truyền thống quan trọng của các nước thuộc vùng Đông Á từ hơn bốn ngàn năm qua. Thời Chiến Quốc, nhà thơ yêu nước của nước Sở là Khuất Nguyên nhảy xuống sông Mịch La tự trầm vào ngày nầy, nên dân nước Sở lấy ngày nầy kỷ niệm Khuất Nguyên. Nhưng người nước Ngô thì lại lấy ngày nầy để kỷ niệm Ngũ Tử Tư trung thần của Ngô Vương Phù Sai lúc bấy giờ. Mỗi nơi mỗi khác, nhưng nói chung đây là một trong bốn ngày lễ tết lớn nhất trong năm : Tết Nguyên Đán, Tết Đoan Ngọ, Tết Trung Thu và Tết Trùng Cửu.

Mùng năm tháng năm, là những ngày đầu của tháng năm, tiết trời nóng bức, sâu bọ sanh sôi nẩy nở mạnh, mưa nắng vô chừng .... phát sinh nhiều bệnh dịch, nhất là ở các vùng đông nam châu Á như ViệtNam ta, nên Tết Đoan Ngọ ông bà ta gọi là "Sát Trùng Tiết 殺蟲節", là ngày lễ tiết để diệt sâu bọ, bảo vệ mùa màng.

Tết Đoan Ngọ hiện còn thịnh hành ở các nước Trung Hoa, Đại Hàn, Nhựt Bổn và Việt Nam như là một ngày lễ tiết truyền thống trong năm.

Đỗ Chiêu Đức