ĐỌC ĐƯỜNG THI KHOÁN THỦ

ĐỌC ĐƯỜNG THI KHOÁN THỦ CỦA HỒ VĂN CHI.

Châu Thạch

Chơi  thơ là một cái thú thanh tao. Chơi thơ Đường Thi là một cái thú vừa thanh tao vừa trí tuệ  vì thơ Đường là thơ bác học, cần thi pháp và cần kiến thức ở tầm cao thì thơ mới hay được  .

Đường Thi có  trên 40 cách chơi thơ khác nhau. Một trong những cách đó là “Đường thi khoán thủ”.

Đường thi khoán thủ là cách sáng tác một bài thơ Đường, lấy những chữ trong đề mục làm chữ đầu của mỗi câu thơ.

Có nhiều hình thức khoán thủ như: khoán thủ chiết tự, dĩ đề vi thủ, tung hoành trục khoán..vv.

Chính vì sư độc đáo của Đường Thi Khoán Thủ mà rất nhiều nhà thơ có thú vui sáng tác thể loại nầy. Một trong những tác giả gần đây chơi Đường Thi Khoán Thủ là nhà thơ Hồ Văn Chi, cây bút được mến mộ ở Đà Nẵng, đã từng làm tăng thêm niềm vui bóng đá với nhưng bài thơ sôi động về Word Cup

Người sáng tác Đường Thi Khoán Thủ  thường dùng một câu ca dao, một câu tục ngữ hay một câu thơ được đời yêu mến để làm câu khoán thủ cho bài thơ của mình. Nhà thơ Hồ Văn Chi thích dùng các câu thơ  trong truyện Kiều của Nguyễn Du  để làm  câu thơ khoán thủ. Đó là một lựa chọn  khôn ngoan vì truyện Kiều nhiều người biết, thơ Kiều nhiều người thuộc.  Ngoài ra trong Kiều còn vô số những câu thơ  hay có khả năng làm cho bài Đường thi được sống động thêm, làm cho bài thơ vừa sáng tác được viền bởi câu khoán thủ, giống như một bức tranh đặt trong cái khung trầm hương quý giá.

Ta hãy thử đi vào bài thơ “Nỗi Lòng Kiều Nhi” được khoán thủ từ câu Kiều 482 “Đục như tiếng suối mới sa nửa vời”:

NỖI LÒNG KIỀU NHI
(Khoán thủ câu Kiều 482)
ĐỤC trong, chẳng biết chốn nào hơn
NHƯ tỉnh như mê cứ chập chờn
TIẾNG lóng đong đưa chiều viện khách
SUỐI châu thánh thót rũ nguồn cơn
MỚI thôi đã lắm điều nhơ nhớp
SA mãi càng thêm nỗi tủi hờn
NỬA thực nửa hư lòng quặn thắt
VỜI trông biền biệt dặm quan san!
29/6/2019. HVC

“ĐỤC NHƯ TIẾNG SUỐI MỚI SA NỬA VỜI”  là câu thơ số 482 của truyện Kiều . Đây là câu  thơ trong đoạn Kiều khảy đàn lần thứ nhất cho Kim Trọng nghe. Hồ Văn Chi đã dùng câu thơ nầy của Nguyễn Du để cảm tác cho cả cuộc đời của Thúy Kiều. Chỉ hai câu vào đề nhà thơ đã giới thiệu được  cả cuộc sống trôi nổi không biết đâu là bến đục, không biết đâu là  bến trong, không biết lúc nào là mê, không biết lúc nào là tỉnh  trong cuộc trầm luân  15 năm đòi đoạn của Thúy Kiều. Hai câu kế tiếp là những giọt nước mắt thảm thương của Kiều chảy ra hay nuốt vào lòng, trong khi phải bấm bụng nói  lời ngọt ngào với khách ăn chơi, nơi nàng phải chịu làm gái thanh lâu. Rồi hai câu luận (5 và 6) nhà thơ  dùng lời bi thiết kể về niềm đau của thúy Kiều. Đời Kiều đã  bị nhúng xuống bùn nhơ, sa lầy trong nỗi tủi hờn càng lúc càng sâu.

Hai câu kết như tiếng đàn cung trầm, quặn thắt vì một thân phận mơ hồ, một kiếp trống bèo dạt mây trôi biền biệt quê hương.

Toàn bộ bài thơ vọng lên một cung đàn, một cung đàn đục như tiếng suối, tiếng suối còn sa nửa vời nên không biết sẽ chảy về đâu. Đọc bài thơ thì ngắn nhưng kể lại được cả đời Kiều dài lắm, thương đau trăn trở trong thơ đã đem đến cho ta một nỗi niềm bi thiết.

Đó là nhà thơ Hồ Văn Chi đã khoán thủ một câu thơ Kiều để kể về cuộc đời Kiều. Bây giờ nhà thơ khoán thủ một câu thơ Kiều khác để nghe tiếng khóc của nàng Kiều thảm thiết đến đâu:

KIỀU TỰ THÁN
(Khoán thủ câu Kiều 1222)
VỠ mộng trăm năm quá bất ngờ
LÒNG đau ruột thắt, rối đường tơ
HỌC ve tập vuốt thêm trơ tráo
LẤY nhục làm vui giả khạo khờ
NHỮNG cảnh ong chường rồi bướm chán
NGHỀ gì mặt dạn lại mày dơ
NGHIỆP kia mãi cột vì đâu tá
HAY bởi hồng nhan thảy vậy nờ!
28/6/2019. Hvc

“VỠ LÒNG HỌC LẤY NHỮNG NGHỀ NGHIỆP HAY” là câu thơ thứ 1222 trong truyện Kiều. Câu thơ nầy là tiếng khóc của Thúy Kiều, khóc cho một quá khứ thuộc dòng nho gia, chữ tốt đàn hay, mà bây giờ  phải nhận làm gái lầu xanh sau  khi phải bán mình chuộc cha, sau khi bị mắc lừa tên Sở Khanh, đành phải nghe lời Tú Bà làm cái việc “mặt dạn mày dày”, “Vành ngoài bảy chử vàng trong tám nghề”.  Bài  thơ đã đi từ cái mộng trăm năm của Thúy Kiều bị tan vỡ, đó là cái mộng kết duyên cùng Kim Trọng, cho đến cái nghiệp  lấy nhuc làm vui, cái thân ong chường bướm chán.

Hồ Văn Chi đã dùng một câu thơ vàng son của đời Thúy Kiều để tá khách vào cuộc đời trớ trêu, đau đớn của Thúy Kiều. Sự đối nghịch giữa câu Kiều khoán thủ và lời tự thán của Kiều trong thơ làm cho sự ngang trái  càng thêm ngang trái.

Đọc “Kiều Tự Thán”, ta thấy Hồ Văn Chi treo  một bức tranh khác với bức tranh “Nỗi Lòng Kiều Nhi” ơ trên.  Ta nhìn thấy  trong bức tranh nầy những biến động làm xáo trộn cuộc đời, gây nên một bức xúc, một nhục nhả cho Kiều, lại được treo trong một chiếc khung có màu sắc của tuổi thơ an lạc. Chiếc khung đó là câu Kiều khoán thủ 1222: “VỠ LÒNG HỌC LẤY NHỮNG NGHỀ NGHIỆP HAY”. Đây là một cách cấu kết sườn của một bài Đường thi khoán thủ đầy nghệ thuật . Cả hai bài thơ , mỗi bài nhà thơ  đã vô cùng khéo léo khi dùng một câu Kiều để ghép vào thơ, tạo hình ảnh hài hòa, tạo âm thanh đồng điệu, tạo xúc tích  cho từ ngữ và thật sự, tạo sự thăng hoa cho người thưởng thức thơ.

Dùng thơ Kiều để nói về Kiều là một cách chơi Đường Thi Khoán Thủ lý thú. Thế nhưng dùng thơ Kiều làm câu khoán thủ để nói về đời mình cũng vui và hay không kém. Ta hãy đọc một Đường Thi Khoán Thủ của Hồ Văn Chi nói về đời lính của mình:

ĐỜI LÍNH
(Vịnh theo câu Kiều 3222)
CHẲNG biết khi nao cuộc chiến dừng
TRONG vòng cực khổ mãi chưa ngưng
CHĂN trăng điểm lá, mơ màng giấc
GỐI gió hòa sương, lạnh lẽo rừng
CŨNG vẫn thường khi mưa vuốt mặt
NGOÀI ra có lúc đói thâu lưng
CẦM trang viết dở lòng xao xuyến
THƯ gửi về quê, có kịp mừng!
HVC

“CHẲNG TRONG CHĂN GỐI CŨNG NGOÀI CẦM THƯ” trong  Kiều số 3222 là câu thơ ở đoạn kết chuyện Kiều, khi mà Kiều và Kim Trọng đoàn tụ cùng nhau. Họ sống với tình bạn trong sạch khi “Phím đàn dìu dặt tay tiên”, “Khi chén rượu khi cuộc cờ” bên nhau.

HỒ Văn Chi đã dùng câu  thơ rất thanh bình nầy để nói về chiến tranh. Đó là một nghê thuật  kết cầu bài thơ mà  nhà thơ đã dùng ở trên, nhưng  táo bạo hơn và độc đáo hơn. Đây là tâm sự của một thế hệ đã qua, thế hệ mà chiến tranh triền miên đã làm cho mất biết bao nguồn vui của tuổi trẻ, đày đọa bao lớp người trong gian khổ gối đất năm sương, vượt núi băng ngàn, xa cha mẹ vợ con. Thời gian đã trôi xa nhưng ký ức thì còn mãi. Đọc thơ ta thấy hình ảnh Kim Trọng Thúy Kiều  làm nền cho một bức tranh sống động. Sự gian lao khổ cực và sự  nhàn hạ kề cận bên nhau trong một khung hình cho ta những suy nghiệm  về hòa bình, chiến tranh và mọi sự còn,  sự mất trong đời.

Nhiều người còn không thích Đường thi, nhiều người còn công kích Đường thi, nhiều người đã phá những cách chơi Đường thi phải nói là nhiêu khê, rắc rối như “Thuận Nghịch Độc”, “Bát Điệp Độc vân”, “Hoán Vận”, “Dĩ Đề Vi thủ”..vvv

THế nhưng tôi nghĩ, nếu chúng ta không cực đoan, từ từ tìm đến và tìm hiểu Đường thi, làm quen với Đường thi như Đường thi của  Hồ văn Chi, thì có lúc tâm hồn sẽ reo lên thích thú nhiều hơn khi  chúng ta phá được những nước cờ hay, hoặc nhìn những đường bóng đá thần thoại bay vào khung đối thủ.  Tất nhiên  Đường  thi không  làm cho ai nhảy cởn lên hay là phất cở đi Bão, vì nó là  sự suy tư, sự điềm đạm, là thơ, là văn chương, là nguồn vui nhẹ nhàng,  thanh tao và  sâu sắc, mang linh hồn của người quân tử, của cây tùng cây bách đứng dưới trăng sao!!!

Châu Thạch